فریم به فریم در ونیز، میان نور و سایه
«آینهٔ ونیز: ایدئولوژی‌ها بر پرده داوری»
نویسنده: المیرا ندائی
5 دقیقه مطالعه
سینمای جهان
**بانی‌فیلم: **پیشتر به دلایل انتخاب کنستانتین الکساندر پین/ Constantin Alexander Payne، به عنوان رئیس هیأت داوران هشتاد و دومین فستیوال فیلم ونیز پرداختیم. در این یادداشت برآنیم تا ضمن اشاره‌ای اجمالی به کارنامه‌ی هنری ۶ داور دیگر بخش مسابقه «ونیز ۸۲»، به گرایشات هنری، سلیقه سینمایی، و نگاه ایدئولوژیک اعضای هیأت داوران پرداخته و تأثیر احتمالی طرز تفکر و نگرش آنها بر آرای نهایی این رقابت باشکوه را مورد بررسی قرار دهیم.
الکساندر پین، به خاطر فیلم‌هایی با لحن تراژیک-کمدی، شخصیت‌محور، و نگاهی انسانی شناخته می‌شود. آثار او معمولاً درباره انسان‌های عادی، بحرانهای شخصی، و موقعیت‌های ظاهراً ساده اما پیچیده از نظر احساسی هستند.
در بحث داوری، پین احتمالأ آثاری دفاع خواهد کرد که:
داستان‌های شخصی و عمیق دارند.
نگاهی طنزآمیز اما گزنده به جامعه دارند.
و بر شخصیت‌پردازی دقیق و روایت منسجم تمرکز دارند.
او بارها تأکید کرده است که به سینمای «بدون مرز» علاقه‌مند است و خود را نه محدود به سینمای آمریکا می‌داند و نه صرفاً به سینمای هنری اروپا یا آسیا. از این رو، پین می‌تواند داوری را از نگاه‌های تنگ‌نظرانه ناسیونالیستی یا ایدئولوژیک دور کند و به فیلم‌هایی از فرهنگ‌ها و سبک‌های متنوع فرصت دیده‌شدن و تقدیر بدهد.
پین که فیلمنامه‌نویسی چیره‌دست است، باوری راسخ بر ساختار داستانی منسجم و دیالوگ‌نویسی قوی و روایت‌هایی باظرافت دارد. بدیهی است که حساسیت هنری وی بر این مهم، فرصتی طلایی برای فیلمنامه‌نویسان حرفه‌ای و خلاق خواهد بود.
گفتنی است که در جلسات داوری، رئیس هیأت داوران، نقش هدایت‌گر را برعهده دارد. اگرچه هر داور دارای رأی مستقل است، اما رئیس می‌تواند:
-گفت‌وگوها را به سمت فیلم‌هایی خاص سوق دهد.
-از بعضی آثار دفاع یا انتقاد مؤثر کند.
-و فضایی همدلانه یا چالش‌برانگیز ایجاد کند.
پین که به عنوان فردی تحصیل‌کرده، متعادل و دیپلماتیک شناخته می‌شود، احتمالاً جلسات داوری را به سمت توافق منطقی و منسجم هدایت خواهد کرد، نه رأی‌گیری‌های فرسایشی و دوقطبی.
حضور الکساندر پین احتمالاً موجب خواهد شد فیلم‌هایی با ویژگی‌های زیر در داوری برجسته شوند:
-روایت‌های انسانی، شخصیت‌محور و عاطفی
-طنز تلخ یا نگاهی انتقادی اما همدلانه به جامعه
-ساختار روایی منسجم و فیلمنامه قوی
-آثار متفکرانه اما قابل‌دسترس برای مخاطب جهانی
در عین حال، او به دلیل نگاه باز و غیرایدئولوژیک اش، ممکن است جلوی غلبه رویکردهای سیاسی یا سلیقه‌ای خاص را در رأی‌گیری نهایی بگیرد.
◻️استفان بریزه/ Stéphane Brizé، هنرپیشه، کارگردان، فیلمنامه نویس و تهیه کننده ۵۸ ساله اهل فرانسه است. بریزه با تمرکز بر بحرانهای اقتصادی و انسانی، پیرو سبک واقع‌گرای اجتماعی است. او که گرایش قابل توجهی به سینمای انتقادی و سیاسی دارد، علاقه‌مند به فیلم‌هایی درباره عدالت اجتماعی، طبقه کارگر و ساختارهای قدرت است.
◻️مائورا دلپرو / Maura Delpero، فیلمساز ۴۹ ساله ایتالیایی، با نگاهی زنانه، عمدتأ به سمت روایت های روانشناسانه و اخلاق محور گرایش دارد؛ روایاتی حساس به ظرافت‌های بصری و شخصیت پردازیهای دراماتیک، که مضامین مادرانه و زنانه را به تصویر کشیده و به پیچیدگی روابط انسانی می‌پردازند.
◻️ کریستیان مونجیو/ Cristian Mungiu، کارگردان ۵۷ ساله رومانی‌تبار و شاخص‌ترین فرد از نسل سینماگران موج نوی سینمای رومانی است؛ یکی از پیشروترین سینماهای هنری در اروپا و جهان. کریستیان از پیروان سبک مینیمالیسم، رئالیسم بی‌پرده و به تصویر کشیدن تنش در زندگی روزمره است. او که به شدت پایبند به اخلاق فردی در نظام های پیچیده اجتماعی است، ترجیح می‌دهد فیلم‌هایی ببینید که ساختار محکم و دوربین بی‌ادعا دارند.
◻️ محمد رسول اُف/ Mohammad Rasoulof، فیلمنامه نویس، کارگردان، و تهیه کننده مستقل ۵۲ساله ایرانی است. با در نظر گرفتن سبک استعاره‌گرای سیاسی وی که آثارش در بستر محدودیت و سرکوب روایت می شوند و گرایشش به سینمای سیاسی، اخلاقی و ضدسانسور، رسول اُف احتمالاً از فیلم‌هایی با محتوای روشن اجتماعی یا سیاسی حمایت خواهد کرد.
◻️ فرناندا تورس/ Fernanda Torres، بازیگر ۵۹ ساله برزیلی و نخستین بازیگر زن برزیلی آمریکای لاتین و پرتغالی زبان است که به خاطر اجرای تحسین برانگیزش در سال ۲۰۲۴، برنده جایزه گلدن گلوب بهترین بازیگر زن فیلم درام شد. فرناندا تورس، پیرو سبک بازیگری باز و غیرقطبی است. وی همچنین علاقه‌مند به روایت‌های عاطفی، زنان قدرتمند، و جهان‌هایی با زبان فرهنگی خاص است. تورس علاوه بر بازیگری، در زمینه نویسندگی نیز فعال است.
◻️ ژائو تائو/ Zhao Tao، بازیگر ۴۸ساله چینی، اولین هنرپیشه زن آسیایی است که در سال ۲۰۱۲ موفق به دریافت جایزه دیوید دی دوناتلو/ David di Donatello برای بهترین بازیگر زن شد.
همکاری مستمر تائو با سینمای مولف آسیایی به واسطه همسرش جیا ژانگ‌که/ Jia Zhangke -کارگردان، فیلمنامه نویس و تهیه‌کننده نامی ۵۵ ساله اهل چین-، و گرایشات شخصی وی نسبت به فیلم‌های شاعرانه و فرهنگی با ریتم کند که مخاطب را وادار به تأمل در جامعه معاصر میکنند، احتمالأ تائو را به تحسین فیلم‌هایی با فرم متفاوت و زیبایی‌شناسی خاص جلب خواهد کرد.
هیأت داوران «ونیز ۸۲»، در مجموع ترکیبی است از:
نگاه‌های مولف‌محور (مونجیو، رسول‌اف، تائو)
حساسیت به مسائل اجتماعی و اقتصادی (بریزه، رسول‌اف)
گرایش به روایت‌های انسانی و دراماتیک (پین، دلپرو، تورس)
احترام به سینمای هنری با بیان سیاسی یا فرهنگی غیرمستقیم
در مجموع، فیلم‌هایی با درون‌مایه‌های اجتماعی-سیاسی: (به طور مثال، آثاری درباره آزادی، سرکوب، بحران اقتصادی، یا چالش‌های اجتماعی مدرن)،
آثاری بر اساس فیلمنامه‌های قوی و ساختارهای داستانی منسجم: (ویژگی‌ای که هم پین و هم مونجیو و بریزه به آن بهای ویژه می‌دهند)،
داستان‌های شخصی و انسانی با عمق احساسی: (روایت‌هایی درباره خانواده، روابط انسانی، بحرانهای درونی)،
فیلم‌هایی از کشورهای کمتر دیده شده یا با رویکردی غیرغربی با توجه به حضور داورانی از آسیا، آمریکای لاتین، و خاورمیانه، سینمای مؤلف (با سبک بصری خاص، ریتم کندتر، و روایتی تأمل‌برانگیز)
از شانس بالاتری برای موفقیت در بخش رقابتی ونیز ۲۸ برخوردار خواهند بود، حال آنکه آثار صرفاً سرگرم‌کننده یا تجاری، فیلم‌هایی که بیش از حد به تکنیک متکی هستند بدون مضمون قوی، و آثار خیلی ایدئولوژیک یا دوگانه‌ساز -که احتمالاً با مقاومت برخی داوران مواجه خواهند شد-، به مراتب از شانس بسیار پایین تری در این رقابت بهره مند خواهد شد.
هر روز، فریم به فریم، تا پایان این فستیوال باشکوه، با ما همراه باشید.