ضیافت «در وصف آن شمایل» در خانه هنرمندان ایران برگزار شد
9 دقیقه مطالعه
فرهنگی
ضیافت «در وصف آن شمایل» به مناسبت هزار و پانصدمین زادروز سیدالانبیاء محمد مصطفی (ص) با حضور جمعی از چهره‌های فرهنگ و هنر، سه‌شنبه ۱۸ شهریور ۱۴۰۴ در سالن شهناز خانه هنرمندان ایران برگزار شد.
اجرا و میزبانی این برنامه که با همکاری انجمن شاعران ایران، انتشارات بین‌المللی گاج و خانه هنرمندان ایران برگزار می‌شد، برعهده فوژان احمدی و عباس سجادی بود.
فاطمه راکعی، مدیرعامل انجمن شاعران در این مراسم ضمن خوش‌آمد گویی به حاضران در این مراسم، به موضوعات متعددی از جمله اخلاق، انسانیت، آشتی، و اهمیت نقش فرهنگ و هنر در ترویج ارزش‌های انسانی پرداخت و گفت: برخی تاریخ‌ها چون امروز که شب ولادت پیامبر است، زمان‌های مهم و مناسبی برای انجام کارهای فرهنگی هستند. بسیاری از مفاهیم انسانی و باورهای مشترک در میان مردم وجود دارد، هرچند تفسیرهای مختلفی درباره آن‌ها ارائه می‌شود، اما محور اصلی همواره انسان و پیام بزرگ آشتی است که باید در زندگی جاری شود و خونریزی و بی‌گناهی انسان‌ها پایان یابد.
او در ادامه با اشاره به اهمیت یادآوری نام خداوند و پیامبران در طول تاریخ، به نقش کتاب‌های مقدس در ترویج اخلاق و حقوق بشر اشاره و بیان کرد: عوامل اخلاقی و انسانی باید در مقابل نسل‌کشی و ظلم مبارزه کنند و از اصول اخلاقی دفاع نمایند. مبارزه با کج‌فهمی و نیرنگ‌هایی که در لباس دین و مذهب پنهان شده، ضرورت امروز ماست. باید پرسید چگونه می‌توان با ابزارهای فرهنگی، هنری و برنامه‌ریزی، در مقابل تهدیدات و خطرات آینده مقاومت کرد؟
مدیرعامل انجمن شاعران در ادامه از نقش شاعران و هنرمندان در ترویج آرمان‌های معنوی و انسانی قدردانی و تاکید کرد: همکاری و همبستگی در راه رسیدن به اهداف والای انسانی اهمیت دارد. علاوه بر این، برنامه‌ریزی فرهنگی و نقش نشست‌ها و رویدادهای فرهنگی در تقویت ارزش‌های انسانی و مقابله با نیرنگ‌ها و ترفندهای دشمنان موضوع مهمی است. زیرا این تلاش‌ها می‌تواند راهگشای آینده‌ای بهتر و پر از صلح و آشتی باشد.
محمد جواد آسمان، تکتم حسینی، در بخش بعدی این مراسم، به خواندن اشعاری که در وصف پیامبر اسلام سروده بودند، پرداختند.
منوچهر صدوقی سها در بخش بعدی این مراسم، درباره نگرش پیامبر نسبت به شعر و شاعران گفت: نام «مصطفی صلی الله علیه و آله و سلم» یکی از اسامی ادبی در تاریخ اسلام است و در تمامی موارد مورد احترام قرار می‌گیرد. در واقع این نام در آخرین قصیده‌‌‌های ایرانی نیز مورد توجه قرار گرفته است.
او در ادامه به خواندن قصیده‌ای از امیری فیروزکوهی که در آن به نام پیامبر اسلام اشاره شده، پرداخت و گفت: ۲۳ مهر سالگرد استاد امیری است و امیدوارم یادبودی توسط انجمن شاعران برای ایشان برگزار شود. وقتی صحبت نسبت دین با شعر در زبان فارسی پیش می‌آید، بسیار باید گفت. در فرهنگ اسلامی، مفاهیمی مانند عالم مجازی، عالم برزخ، و ملکوت وجود دارند که به صورت نمادین و فلسفی تبیین می‌شوند.
صدوقی سها در ادامه صحبت‌هایش، به آیه‌ای شریفه که در آن کوه به عنوان نماد ضمیر و حافظ امانت یاد شده است، اشاره و تأکید کرد؛ این مفاهیم نشان‌دهنده ارتباط میان عالم مادی و غیرمادی است. میان شاعر و فردی که در عالم معنوی و ملکوتی حضور دارد، تفاوت است. اما شاعر واقعی باید به سطحی برسد که بتواند از این عالم‌ها سخن بگوید.
او در ادامه، به مفاهیمی چون شک و یقین، و ارتباط آن‌ها با حقیقت و واقعیت اشاره کرد و از داستان‌هایی مانند «شق القمر» و روایات تاریخی و دینی بهره گرفت تا نشان دهد که نگاه فلسفی و دینی به عالم، پیچیده و چندلایه است.
در نهایت، صدوقی سها در بخش پایانی صحبت‌هایش به اهمیت فهم عمیق و فلسفی از مفاهیم شعری و دینی تأکید کرد و بر ضرورت توجه به ابعاد معنوی و متافیزیکی در تفسیر این مفاهیم پرداخت.
محمدرضا طهماسبی، عباس چشامی، نیز در بخش بعدی این مراسم، به خواندن اشعاری که در وصف پیامبر اسلام سروده بودند، پرداختند.
در بخش بعدی این مراسم محمد عبدالحسینی سروش آئینه، مصطفی غریبی، آرش فرهنگ‌فر به اجرای موسیقی برای حاضران پرداختند.
محمد رمضانی فرخانی، مهین زورقی و محسن وطنی نیز در بخش بعدی این مراسم، به خواندن اشعاری که در وصف پیامبر اسلام سروده بودند، پرداختند.
در ادامه این مراسم، رضا موسوی طبری به نمایندگی از ابوالفضل جوکار درباره تاریخ ولادت رسول اکرم (ص) گفت: درباره سال دقیق ولادت پیامبر اتفاق نظر وجود ندارد؛ ما معمولاً می‌گوییم «عام‌الفیل»، اما حتی آن هم به‌طور قطعی روشن نیست. اختلاف فراوان است، گرچه درباره ماه و روز، برخی دیدگاه‌ها نزدیک‌تر است. علت این است که تاریخ ما بیشتر روایت حوادث بوده و کمتر ثبت دقیق زمان صورت گرفته است. با این حال، مورخان همگی اتفاق‌نظر دارند که در سال اول هجرت، پیامبر ۵۳ سال داشت.
با این حساب، اگر سال ۱۴۴۷ هجری قمری را مبنا بگیریم، تقریباً ۱۵۰۰ سال از ولادت پیامبر گذشته است. این موضوع را با آقای مهندس ابوالفضل جوکار، که فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی گسترده‌ای دارند (از جمله در انتشارات گاج)، مطرح کردم. ایشان نیز علاقه‌مند شدند و پیشنهاد کردند که باید کاری جدی صورت گیرد.
او ادامه داد: بعدها ایشان سایتی با عنوان Muhammad 1500 به زبان انگلیسی راه‌اندازی کردند و فعالیت‌هایی در فضای مجازی، از جمله در شبکه «ایکس» (توییتر سابق)، انجام دادند. کلیپ‌هایی به زبان عربی، انگلیسی و فارسی تهیه شد و نامه‌هایی به علما و مراجع فرستادند. برخی از بزرگان نیز پاسخ‌هایی دادند و بر اهمیت موضوع تأکید کردند. من در ادامه با استاد ساعد باقری تماس گرفتم تا در این مسیر گامی عملی برداریم. همچنین برخی نهادها مانند آستان قدس نیز برای همکاری اعلام آمادگی کردند. قرار بود فراخوان عمومی داده شود، اما جنگ دوازده‌روزه و حوادث پس از آن مانع و موضوع برای مدتی متوقف شد. تأکید می‌کنم که هیچ‌گونه مسابقه یا داوری در کار نبوده است. تنها هدف، ایجاد حرکتی فرهنگی و معنوی بوده است. حتی مبلغی اندک نیز صرفاً به‌عنوان دستمزد یا پایمزد سنتی برای شرکت‌کنندگان در مجلس در نظر گرفته شد.
موسوی طبری در ادامه صحبت‌هایش گفت: برخی محققان غربی در دهه‌های اخیر، به‌ویژه از دهه ۱۹۷۰ میلادی به این سو، شبهه‌ای را مطرح کرده‌اند مبنی بر اینکه اساساً شواهد تاریخی کافی برای وجود پیامبر اسلام وجود ندارد. آن‌ها به فاصله زمانی میان صدر اسلام و نگارش نخستین سیره‌ها (مانند آثار ابن اسحاق) اشاره می‌کنند. اما این نگاه علمی نیست؛ چرا که در بسیاری از میراث‌های مکتوب، از جمله شاهنامه فردوسی، دیوان حافظ یا حتی متون پهلوی، فاصله میان زمان وقوع رویدادها و ثبت مکتوبشان بسیار بیش از این است. با این وجود، هیچ‌کس وجود فردوسی یا حافظ را زیر سؤال نمی‌برد. بنابراین باید «تاریخ» را باور کنیم. تاریخ صرفاً ثبت وقایع نیست، بلکه تاریخ باورها و اثرگذاری آن باورها بر زندگی میلیون‌ها انسان است. همچنین یادآور شدم که ایرانیان از آغاز در شکل‌گیری و گسترش اسلام و به‌ویژه تشیع نقش مهمی داشته‌اند. حتی برخی منابع تاریخی غیرمسلمان، مانند نوشته‌های راهب و تاریخ‌نگار بیزانسی، گزارش‌هایی درباره پیامبر و حضرت علی دارند. در این منابع، امام علی به‌عنوان «پادشاه پارسیان» توصیف شده است که نشان از پیوند نزدیک ایرانیان و تشیع دارد.
او افزود: در کتاب «دو قرن سکوت» زرین‌کوب نیز آمده است که بسیاری از همراهان مختار و یاران امامان، ایرانی بوده‌اند. این نشان می‌دهد که مسیر اسلام و ایران از همان ابتدا در هم تنیده بوده است. ما باید تاریخ را جدی بگیریم؛ هم از آن بیاموزیم و هم آن را پاس بداریم. ایرانیان در بنای اسلام سهم داشته‌اند و این حقیقتی است که نمی‌توان نادیده گرفت. در پایان عرض می‌کنم که امیدوارم این حرکت فرهنگی ادامه پیدا کند و همه ما تا پایان راه همراه باشیم. اکنون از شما می‌خواهم برای سلامتی خودتان، بانی این مجلس آقای مهندس جوکار و همه بزرگان حاضر، صلواتی بفرستید.
ساعد باقری نیز در بخش بعدی این مراسم گفت: پیش از هر چیز تشکر می‌کنم از دوستان و برگزارکنندگان این مجلس. به یاد دارم زمانی در منزل استاد شهید صدوقی ـ استاد بزرگ معلمان قرآن ـ بودیم. ایشان به سوره اسراء اشاره داشتند و بر اهمیت تفسیر دقیق آیات آن تأکید می‌کردند. حتی برخی از بزرگان نیز در ترجمه‌های خود به دشواری‌هایی برخورده بودند. در ادامه می‌خواهم به یکی از جلوه‌های ارزشمند ادبیات فارسی بپردازم. وقتی از عطار نیشابوری سخن می‌گوییم، در نگاه بیرون از ایران، بیش از همه به خاطر منطق‌الطیر شناخته می‌شود؛ همان داستان پرندگان که به دنبال انتخاب پادشاه برمی‌آیند و پس از سفری دشوار، به درگاه سیمرغ می‌رسند. این قصه، به ظاهر اسطوره‌ای و نمادین است، اما در حقیقت سفری درونی و روحانی را روایت می‌کند.
او افزود: در این مسیر، پرندگان با تاریکی، حیرانی و سرگردانی روبه‌رو می‌شوند. آنچه آن‌ها را نجات می‌دهد، هدایت است. سالک در این راه به نزد ماه و خورشید می‌رود، از دریا سخاوت می‌آموزد، از کوه استواری می‌گیرد و از عناصر طبیعت درس می‌گیرد. اما در نهایت، راهنمای اصلی، پیامبر اکرم است. عطار در مصیبت‌نامه و دیگر آثارش با صراحت می‌گوید که اوج این سفر، رسیدن به پیامبر است؛ جایی که دیگر سخن از عجز و ناتوانی نیست، بلکه هدایت کامل صورت می‌گیرد. او پیامبر را چنین می‌ستاید: «ای سلطان دارالملک دین، ای رسول خاص پروردگار جهانیان، ای دل‌افروز همه دین‌باوران، ای سپهسالار همه پیامبران! آفرینش تو را مقصود و غایت خویش دانست؛ زیرا تو اصل هستی، و همه موجودات به وجود تو معنا یافته‌اند. بهترین امت، بهترین شهرها، بهترین زمان‌ها و بهترین زبان‌ها، همه از برکت توست.»
باقری در ادامه صحبت‌هایش بیان کرد: این ستایش نشان می‌دهد که پیامبر، نقطه اوج مسیر هدایت و حقیقت است. در روز قیامت، آنگاه که همه پیامبران و انسان‌ها نگران نفس خود هستند، تنها پیامبر اسلام نگران امتش بوده و دستگیر امتش می‌شود. سخن عطار به زیبایی به ما می‌گوید که مقصد همه درها و راه‌ها، درگاه پیامبر است؛ و اگر سالک به آن آستان برسد، دیگر دلیلی برای ناامیدی باقی نمی‌ماند. پس پیام ما روشن است: هدایت و آرامش، تنها در پرتو پیامبر اکرم معنا می‌یابد. اوست که شکستگی‌ها را ترمیم می‌کند، و از او باید طلب پیوند، رحمت و خرسندی کرد.
بخش بعدی مراسم معطوف به تقدیر از شاعران بود.
به این ترتیب از حسین اسرافیلی، اسماعیل امینی، سیدرضا آباقی، پرویز بیگی حبیب‌آبادی، عباس چشامی، تکتم حسینی، محمد رمضانی فرخانی، خدیو رفعتی، ریحانه رسول‌زاده، علیرضا سپاهی لائین، امیرعلی سلیمانی، قاسم صرافان، محمدرضا طهماسبی، سعید فرمانی، محمد کاظم کاظمی، عبدالجبار کاکایی، علی کریمان، راهله معماریان، ابوطالب مظفری، حسنا محمدزاده، کبری موسوی، حسین نادری، عبدالمهدی نوری، محسن وطنی، قربان ولیئی، محمد جواد آسمان، حامد میراحمدی، عباس خوش عمل، علی موسوی گرمارودی، علی معلم دامغانی، سید عبدالجواد موسوی، سهیلا میرشکاک، مهین زورقی، نرگس گنجی، فاطمه سالاروند تقدیر به عمل آمد.