فریم به فریم در ونیز، میان نور و سایه

جشنواره فیلم ونیز -The Venice International Film Festival- که نخستین بار در ۱۹۳۲ به همت کنت جوزپه ولپی دی میزوراتا -Count Giuseppe Volpi di Misurata- ، وزیر دارایی وقت ایتالیا و از حامیان فرهنگی رژیم فاشیستی، پایه‌گذاری شد، امروز با گذر از آن گذشته ایدئولوژیک، همچنان یکی از قدیمی‌ترین و معتبرترین صحنه‌های نمایش سینمای جهان باقی‌ مانده است. آن‌چه روزگاری کنت جوزپه ولپی، با نگاه به امپراتوری و پرده نقره‌ای در سر پروراند، حالا در انعکاس آب‌های لاگونا -Laguna di Venezia- جان گرفته؛ ونیز، شهری است که سینما را به شکلی آیینی جشن می‌گیرد. لاگونا، شهری است که روی آب می‌لغزد و تصویرها در مه محو می‌شوند، سینما نیز شکلی سیال و ناپایدار می‌یابد؛ گویی فیلم‌ها نه فقط روایت، که خود انعکاس‌اند. فستیوالی که زیر چتر جاه‌طلبی‌های فرهنگی و سیاسی جوزپه ولپی متولد شد، حالا به جایی رسیده است که فیلمسازان معاصر در آن، همان قدرتی را نقد می‌کنند که بنیان‌گذارش در پی نمایشش بود. او به همراه Luciano De Feo (منتقد و فیلمنامه‌نویس) و دیگر چهره‌های فرهنگی فاشیستی همچون آنتونیو ماراینی -Antonio Maraini-، با حمایت دولت موسولینی این فستیوال را به‌عنوان ابزاری برای نمایش قدرت فرهنگی ایتالیا راه‌اندازی کردند. آنتونیو ماراینی نیز از حامیان فاشیسم فرهنگی بود و در قالب نقش‌های رسمی سعی داشت هنر و زیبایی‌شناسی فاشیستی را در معماری و مجسمه‌سازی ترویج دهد. او همچنین در عرصه ادبیات و نقد هنری نیز قلم می‌زد و در کنار فعالیت‌های مجسمه‌سازی، نوشته‌هایی ایدئولوژیک در باب زیبایی‌شناسی و هنر کلاسیک و مدرن از خود به جای گذاشته است. برخی از آثارش و نوشته‌هایش امروزه بیشتر از منظر تاریخی و بررسی هنر در دوران فاشیستی ایتالیا مورد توجه قرار می‌گیرند تا از لحاظ ارزش هنری مستقل. اصطلاح «Biennale»، واژه‌ای ایتالیایی با ریشه لاتین -Biennium- به معنای «دو سال یک‌بار» یا «دو سالانه» است. وقتی بیان می‌شود یک جشنواره یا رویداد «بی‌یناله» است، یعنی آن رویداد هر دو سال یک‌بار برگزار می‌شود. ‏«Biennale di Venezia»، نام یکی از قدیمی ترین و معتبرترین رویدادهای هنری جهان است که از سال ۱۸۹۵ در شهر ونیز ایتالیا آغاز شد. این رویداد در اصل مربوط به هنرهای تجسمی بود. با گذشت زمان، زیر مجموعه های مختلفی برای این رویداد هنری ایجاد شد، از جمله «جشنواره فیلم ونیز». بنابراین، «جشنواره فیلم ونیز» بخشی از نهاد بزرگ‌تری به نام «La Biennale di Venezia» است که یک ساختار فرهنگی برای برگزاری رویدادهای هنری مختلف از جمله هنرهای تجسمی، موسیقی، سینما، تئاتر، معماری و رقص معاصر است. بنابراین، اگرچه جشنواره فیلم ونیز هر سال برگزار می‌شود، ولی چون زیرمجموعه‌ی این نهاد است، همچنان در اسناد رسمی از واژه‌ی «Biennale» برای آن استفاده می‌شود. امروزه جشنواره فیلم ونیز رویدادی معتبر است که هر ساله مجموعه‌ای از فیلم‌های برجسته جهانی را به نمایش می‌گذارد و برخی از موفق‌ترین کارگردانان و بازیگران معاصر را به فرش قرمز لیدو دی ونیز - Lido di Venezia- می‌آورد. این جشنواره با پیشینه سنتی دیرینه، در کنار برنامه‌ای با ارزش هنری بالا، همچنان جذابیت و شکوه خاص خود را حفظ کرده است. «لیدو» یک منطقه‌ی ساحلی با امکانات توریستی ازجمله هتل معروف Hotel Excelsior (محل اقامت ستارگان سینما)، ساحل های عمومی و خصوصی، و کافه ها و ویلاهای است که با ترکیبی از سبک معماری سنتی و مدرن ساخته شده اند. ‏«Palazzo del Cinema» -کاخ جشنواره- از سال ۱۹۳۷، محل اصلی اکران فیلم ها و مراسم فرش قرمز است که در جزیره لیدو واقع شده است. در سال‌های اخیر، به دلیل رشد جشنواره و نیاز به امکانات مدرن‌تر، تلاش‌هایی برای بازسازی و توسعه‌ی «پالازو دل سینما» انجام شده است. همچنین ساختمان‌های موقت یا مکمل برای پاسخگویی به نیاز جشنواره ایجاد شده‌اند. در ادامه، اطلاعات جامع و تازه‌ای درباره‌ی هشتاد و دومین جشنواره بین‌المللی فیلم ونیز که از ۲۷ اگوست ۲۰۲۵ تا ۶ سپتامبر ۲۰۲۵ برگزار خواهد شد، در اختیار شما قرار خواهد گرفت. هر روز، فریم به فریم، تا پایان این فستیوال باشکوه، با ما همراه باشید.