از اعتبار اسکاری تا خانه به دوشی برای یک جشنواره ۴۲ ساله

جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران با این نوید که فیلمسازانی خلاق و آینده‌دار در راه هستند به پایان رسید اما ارتقاء بخش بین‌الملل و سر و سامان دادن به محل برگزاری این رویدادِ پرطرفدار همچنان از دغدغه‌های جدی این جشنواره به شمار می‌رود. به گزارش ایسنا، چهل و دومین جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران، امسال در حالی از اواخر مهرماه آغاز به کار کرد که دبیری آن را یکی از بازیگران و کارگردان‌های سینما بر عهده داشت و حضور بهروز شعیبی در این جایگاه حتما بر رویکرد هنری و سینمایی این رویداد افزود تا این دوره از جشنواره، دست‌کم نسبت به چند سال اخیر، هم نگاه نسبتاً جسورانه‌تری در انتخاب آثار داشته باشد و هم فضای هنری‌تری در بخش‌های مختلف جشنواره دیده شود. البته ضروری است که در هر دو این موارد تغییراتی برای رشد کیفی آثار، رفع کاستی‌ها و جلب رضایت بیشتر مخاطبان انجام شود. براین اساس، جشنواره چهل‌ودوم فیلم کوتاه را با تکیه بر چند مورد مرور می‌کنیم و در روزهای آینده اظهارنظر فیلمسازان حاضر در این رویداد را نیز جویا خواهیم شد. فیلم‌های کوتاه؛ از ایرانی تا خارجی * اولین موردی که باید به آن پرداخت، محتوای عرضه شده در جشنواره است، چیزی که می‌تواند دلیلی مهم برای رونق جشنواره و استقبال تماشاگر شود یا آن را بی‌رونق و بی‌هیجان‌ کند. در این بخش، جشنوارۀ امسال در مقایسه با سال‌های گذشته رشد کیفی بیشتری داشت و فیلم‌هایی به نمایش درآمدند که علاوه بر انتخاب سوژه‌های روز، بیانی جسورانه و خلاقانه هم داشتند. البته همین روایت خلاقانه در تعدادی از فیلم‌ها خرج زیادی را بر دوش سازندگان تحمیل کرده بود و گران‌تر شدن تولید فیلم‌های کوتاه که پیش‌تر عامل آن صرفا حضور بازیگران مطرح بود، الان در بخش‌های فنی هم نمودی بارز دارد. * اعتیاد و فقر از سوژه‌های مهم و پرتکرار فیلم‌ها بودند که طبیعتا همگی بازتاب جامعه‌ای هستند که در آن زیست می‌کنیم؛ بخصوص از خانواده‌هایی که فرزندان کم سن‌و سال جور اعتیاد یا بی‌پولی والدین را متحمل می‌شوند. خودکشی، تغییر جنسیت، مشکلات زناشویی، تبعیض جنسیتی، قتل و تنهایی بخشی از موضوعاتی هستند که همیشه با نگاهی سخت‌گیرانه برای مطرح شدن در جشنواره‌های سینمایی روبرو می‌شوند اما در این دوره فیلم‌هایی با پرداخت خوب و قابل قبول سراغ این سوژه‌ها رفته بودند. با این حال جای سوژه‌های مهم و به‌روز دیگری در حوزه‌های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی همچنان خالی است. در جشنواره فیلم کوتاه تهران معمولاً آثار داستانی با اقبال و توجه بیشتری مواجه می‌شوند و اگرچه در این دوره کیفیت فیلم‌های داستانی بهتر بود، اما به نظر می‌رسد اگر تعداد فیلم‌ها کم‌تر می‌بود فرصت بیشتری برای تماشای فیلم‌های بخش‌های دیگر مثل بین‌الملل، مستند، پویانمایی و استعدادهای ویژه فراهم می‌شد. در این بین فیلم‌های خارجی و مستند بیشتر در مهجوریت قرار گرفتند و حتی در بخش اطلاع‌رسانی هم آن‌طور که باید مورد توجه نبودند، این در حالی است که جشنواره فیلم کوتاه تهران به عنوان یکی از جشنواره‌های معتبر در آکادمی اسکار می‌تواند تمرکز و توجه بیشتری بر بخش بین‌الملل با انتخاب آثار روز و حضور فیلمسازان مطرح داشته باشد تا پس از چهار دهه به جایگاهی فراتر در سطح جشنواره‌های بین‌المللی دنیا و منطقه برسد. بازیگران ناآشنایی که خوش درخشیدند * مرور فیلم‌های داستانی جشنواره، یک ویژگی آثار امسال را پررنگ می‌کند که آن هم بازی بازیگران است. سال گذشته شهاب حسینی که داور جشنواره بود، خطاب به فیلمسازان جوان گفت که حضور بازیگران حرفه‌ای در فیلم‌های کوتاه زیاد شده و این اتفاق در بیشتر موارد به فیلم‌ها آسیب زده است. او پیشنهاد کرد، «از این پس به جای آن‌ها، با همان بازیگران تازه‌کار و درست و حسابی کار کنید» و در این دوره اگرچه بازیگران حرفه‌ای همچون رضا کیانیان، الهام کردا، اسماعیل محرابی، صدف اسپهبدی، مریم بوبانی، سیاوش چراغی‌پور، علیرضا ثانی‌فر، محسن قصابیان، رحیم نوروزی و فرید سجادی‌حسینی در جشنواره ‌ فیلم داشتند، اما بازی چهره‌های ناآشنا در برخی از فیلم‌ها آنقدر جلوه‌گری کرد که اگر بخش بهترین بازیگر در میان جوایز جشنواره وجود داشت، حتما رقبای قدَری برای بازیگران حرفه‌ای بودند. در این بین بازی بازیگران کودک و نوجوان در فیلم‌هایی همچون «آواز نهنگ شکارچی»، «بیست و یک»، «دختر قاصدک‌ها»، «سرخ‌رگ» و «انار» برای بسیاری از مخاطبان جشنواره تحسین‌برانگیز بود. جشنواره مهمان خارجی داشت؟ * اصولاً وقتی جشنواره‌ای سینمایی عنوان بین‌المللی را به دنبال خود یدک می‌کشد، این پرسش را در پی دارد که چه فیلم‌هایی، از چه کشورهایی ‌و چه فیلمسازانی قرار است در جشنواره حضور داشته باشند؟ آیا کارگردان، تهیه‌کننده، پخش‌کننده یا حتی منتقد مطرحی به کشور ما می‌آیند؟ اصلا دستاورد بخش بین‌الملل برای فیلمسازان ایرانی چه باید باشد؟ پاسخ این پرسش‌ها اگر با نمایش فیلم‌های روز دنیا و همچنین تعامل و فراهم شدن فرصت گفت‌وگو با سینماگران خارجی و انتقال تجربه همراه باشد یا به همکاری مشترک منتج شود، قطعا مثبت و مفید خواهد بود اما به نظر می‌رسد در اینجا فقط نمایش فیلم‌های خارجی در اولویت است و حضور سینماگران خارجی هم بیشتر به دعوت از یک مهمان خارجی شبیه می‌شود چرا که امسال حتی اگر چهره شاخصی هم به ایران آمده، اطلاع‌رسانی مناسبی صورت نگرفته است و جشنواره برای بسیاری از حاضران در این رویداد، در تماشای فیلم‌های داستانی و بعد از آن، بنا به علاقه و گرایش کاری، دیدن فیلم‌های دیگر بخش‌ها معنا پیدا کرد. فیلم‌های کلاسیک ایرانی؛ جذاب با مخاطب خاص * یکی از جذابیت‌های جشنواره امسال نمایش فیلم‌های قدیمی از فیلمسازان مطرح سینمای ایران بود که توسط فیلمخانه ملی ایران مرمت و اصلاح شده بودند؛ فیلم‌هایی از ابراهیم گلستان و کامران شیردل تا حسین ترابی و خسرو سینایی. این آثار کوتاه در یکی از سالن‌های کوچک جشنواره بی‌سروصدا نمایش داده شدند اما در همان چند سانس محدود هم تقریبا با استقبال خوبی اکران شدند و برای عده‌ای این فرصت فراهم شد تا در هیاهوی تماشای فیلم‌های جدید، در فضایی آرام سرگرم لذت تماشای فیلم‌هایی خاص و قدیمی روی پرده بزرگ سینما شوند. از کاخ جشنواره تا هم‌نشینی با مرکز خرید * از فیلم و محتوای نمایشی جشنواره که بگذریم به محل برگزاری آن می‌رسیم؛ این موضوع نه فقط برای جشنواره فیلم کوتاه تهران بلکه برای تمام جشنواره‌های سینمایی به یک معضل اساسی تبدیل شده و بعید است فعلا چاره‌ای برای آن پیدا شود چون با شرایط اقتصادی مملکت و تاکید وزیر بر وضعیت مالی، حتی در حد وعده دادن هم نمی‌توان به آینده این ماجرا امید داشت؛ بنابراین به نظر می‌رسد همچنان منت‌کشی‌ها، گِروکشی‌ها و بالاتر از آن خانه به دوشی رویدادهای سینمایی بخصوص جشنواره فیلم کوتاه تهران ادامه داشته باشد. * جشنواره امسال در پردیس سینمایی ایران مال برگزار شد که با وجود برخی تمهیدات، دوری مسافت از نقاط مرکزی تهران سبب شد بسیاری از علاقه‌مندان و حتی اهالی رسانه امکان حضور در محل جشنواره را پیدا نکنند. اما آن‌هایی که توانستند در پنج روز جشنواره خود را به ایران‌مال برسانند براساس مدت زمان حضور خود با مسائل مختلفی مواجه شده‌اند؛ از جمله نبود تابلوهای راهنمایی از طبقات پارکینگ تا رسیدن به ستاد و محل اصلی جشنواره، کمبود فضای نشستن، تداخل فضای سینمایی با مغازه‌های فروش لباس و مشتریانش و نیز پایین بودن کیفیت پرده نمایش و صدای برخی سالن‌ها، تا جایی که بعضی فیلم‌ها با تصاویری تاریک نمایش داده شدند. البته باید یاداوری شود که سیستم‌های فنی سینماهای این مجموعه از بهترین‌های کشور هستند ولی مدتی قبل علی سرتیپی - سینمادار- به ایسنا گفته بود که «سینماهای ایران‌مال نیازمند به‌روزرسانی هستند که به دلیل هزینه‌های زیاد و گران شدن قیمت ارز فعلا امکان‌پذیر نیست.» با این حال تجربه تماشای فیلم‌های کوتاه جشنواره در مقایسه با برخی دیگر از سالن‌های سینمایی پایتخت در مجموع مطلوب‌تر بوده است. اختتامیه و تلاش برای پایانی متفاوت * دست‌اندکاران جشنواره فیلم کوتاه تهران برای مراسم پایانی و معرفی برگزیدگان، مکانی متفاوت را انتخاب کردند تا فیلمسازان و مهمانان این مراسم در زمین تنیس مجموعه ایران‌مال که واقع در پشت بام ساختمان بود شب خود را زیر آسمان و در هوای خنک بگذرانند. البته هنوز هم برپایی منظم، حرفه‌ای و شکیل یک رویداد، در کنار برنامه‌ریزی هنرمندانه، نیازمند تدارکات و تشریفاتی مناسب است، اما با این حال ریتم نسبتا تند برنامه با اجرای فرزاد حسنی و با حذف سخنرانی‌های کسل‌کننده بیشترین تمرکز را بر اهدای جوایز گذاشت که قطعا اتفاقی مثبت در پایان این جشنواره تلقی می‌شود.