«علت مرگ: نامعلوم»؛ از توقیف تا اسکار
5 دقیقه مطالعه
سینمای جهان
همین چند شب پیش بود که حامد بهداد در مراسم روز سینما خطاب به اکتای براهنی آرزو کرد تا «پیر پسر» نماینده سینمای ایران شود که او هم پاپیون بزند و راهی مراسم اسکار شود اما نه این فیلم انتخاب شد و نه رقیب جدی‌اش «زن و بچه»، بلکه «علت مرگ: نامعلوم»، یکی از توقیفی‌های سال‌های اخیر سینما مسافر اسکار شد.
به گزارش ایسنا، دو روز قبل، ۲۳ شهریورماه کمیته پرحاشیه سینمای ایران برای معرفی فیلم به اسکار نام پنج نامزد نهایی را پس از تماشای بیش از ۱۰ فیلم اعلام کردند که شامل «پیرپسر» به کارگردانی اکتای براهنی، «رها» به کارگردانی حسام فرهمند، «زن و بچه» به کارگردانی سعید روستایی، «زیبا صدایم کن» به کارگردانی رسول صدرعاملی و «علت مرگ: نامعلوم» به کارگردانی علی زرنگار می‌شد.
در بین این پنج فیلم پیش‌بینی‌ها و بحث‌ها بیشتر بر سر دو فیلم «پیرپسر» و «زن و بچه» بود و خیلی‌ها گمان می‌کردند براساس برنامه‌های اکران جهانی و حضور در جشنواره‌های خارجی یکی از این دو فیلم به عنوان نماینده سینمای ایران برای معرفی به اسکار انتخاب می‌شود.
اما گزینه نهایی فیلمی بود که سال ۱۴۰۰ در چهلمین جشنواره فیلم فجر از سوی هیأت انتخاب جشنواره برای حضور در بخش رقابتی تایید شد، اما سازمان سینمایی وزارت ارشاد دولت قبل به این فیلم پروانه نمایش نداد و بعد از آن هم مجوز اکران نگرفت تا سینمای اجتماعی در انزوای محض باشد. «علت مرگ: نامعلوم» سرانجام پاییز سال گذشته پروانه نمایش گرفت و در هجمه فیلم‌های کمدی در زمانی محدود به اکران عمومی رسید و بعد هم اکران آنلاین.
این فیلم که درونمایه اجتماعی و نیز سیاسی دارد، قصۀ هفت مسافر در جاده‌ای به سمت کرمان است که با نظر قاطع اعضای کمیته انتخاب برای معرفی به آکادمی اسکار برگزیده شده و حالا سازندگان فیلم بیش از هر چیز بر تبلیغات و پخش جهانی آن باید متمرکز باشند.
سابقه حضور سینمای ایران در آکادمی اسکار به دهه ۱۳۵۰ خوشیدی برمی‌گردد. نخستین‌بار در سال ۱۳۵۶ وزارت فرهنگ و هنر فیلم «دایره مینا» ساخته داریوش مهرجویی را به اسکار معرفی کرد و پس از آن فیلم «باد صبا» ساخته آلبر لاموریس به عنوان نماینده ایران در سال ۵۷ راهی آکادمی اسکار شد.
پس از ۱۷ سال وقفه و در سال ۱۹۹۴ فیلم «زیر درختان زیتون» به کارگردانی عباس کیارستمی نماینده ایران در شصت‌وهفتمین دوره جوایز اسکار نام گرفت. «بادکنک سفید» از جعفر پناهی در سال ۱۹۹۵ به آکادمی معرفی شد و پس از یک سال وقفه و در سال ۱۹۹۷ فیلم «گبه» محسن مخملباف نماینده ایران در این جوایز سینمایی شد.
«بچه‌های آسمان» ساخته مجید مجیدی در سال ۱۹۹۸ به اسکار خارجی رفت و سال بعد از آن نیز «رنگ خدا» دیگر ساخته مجیدی فرصت حضور در این جایزه سینمایی را پیدا کرد.
«زمانی برای مستی اسب‌ها» ساخته بهمن قبادی (۲۰۰۰)، «باران» مجید مجیدی (۲۰۰۱)، «من ترانه ۱۵ سال دارم» به کارگردانی رسول صدرعاملی (۲۰۰۲)، «نفس عمیق» ساخته پرویز شهبازی (۲۰۰۳)، «لاک‌پشت‌ها پرواز می‌کنند» از بهمن قبادی (۲۰۰۴)، «خیلی دور خیلی نزدیک» به کارگردانی رضا میرکریمی (۲۰۰۵)، «کافه ترانزیت» از کامبوزیا پرتوی (۲۰۰۶)، «میم مثل مادر» اثر رسول ملاقلی‌پور (۲۰۰۷)، «آواز گنجشک‌ها» از مجید مجیدی (۲۰۰۸)، «درباره الی» به کارگردانی اصغر فرهادی (۲۰۰۹) و «بدرود بغداد» از مهدی نادری (۲۰۱۰) نمایندگان سینمای ایران در سال‌های بعد بودند تا در سال ۲۰۱۲ سینمای ایران با فیلم «جدایی نادر از سیمین» ساخته اصغر فرهادی توانست برای اولین‌بار این جایزه مهم را به ویترین افتخارات خود اضافه کند.
در سال‌های ۲۰۱۴، ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶ به ترتیب فیلم‌های «گذشته» اصغر فرهادی، «امروز» رضا میرکریمی و «محمد رسول‌الله» مجید مجیدی به اسکار فرستاده شدند و در سال ۲۰۱۶ اصغر فرهادی با فیلم «فروشنده» برای دومین‌بار به اسکار خارجی دست یافت.
سال ۲۰۱۸ نیز فیلم «نفس» از نرگس آبیار نماینده سینمای ایران در نودمین دوره جوایز سینمایی اسکار بود. سال ۲۰۱۹ فیلم «بدون تاریخ، بدون امضاء» ساخته وحید جلیلوند این فرصت را یافت تا نماینده سینمای ایران در این جوایز سینمایی باشد و در جوایز اسکار ۲۰۲۰ نیز برای نخستین‌بار یک مستند به نام «در جستجوی فریده» ساخته مشترک آزاده موسوی و کوروش عطایی به رقابت اسکار فرستاده شد.
در اسکار ۲۰۲۱، فیلم «خورشید» ساخته مجید مجیدی به عنوان بیست و ششمین نماینده سینمای ایران در شاخه بهترین فیلم بین‌المللی (غیرانگیسی‌زبان) انتخاب شد و حتی توانست به جمع نامزدهای اولیه این شاخه (فهرست ۱۵ تایی) نیز راه یابد.
در سال ۲۰۲۲ نیز «قهرمان» ساخته اصفر فرهادی پس از موفقیت در جشنواره کن، نماینده سینمای ایران شد و برای دومین بار به جمع نامزدهای اولیه راه یافت اما از رسیدن به فهرست نامزدهای نهایی بازماند و سال ۲۰۲۳ نیز فیلم «نگهبان شب» ساخته رضا میرکریمی نماینده سینمای ایران بود. همچنین سال گذشته فیلم «در اغوش درخت» بابک خواجه‌پاشا از ایران راهی اسکار شد.
مجید مجیدی همچنان با ۶ بار حضور با آثارش به عنوان نمایند ایران در جوایز اسکار (بچه‌های آسمان، رنگ خدا، باران، آواز گنجشک‌ها، محمد رسول الله و خورشید) از این حیث رکورددار است و پس از او اصغر فرهادی است که فیلم‌هایش پنج بار نماینده سینمای ایران در اسکار بوده و دو بار هم جایزه اسکار را گرفته است.