تغییر و تحول رانتخواری و رانتخواران سینمای ایران در دهه‌های مختلف

بانی‌فیلم: بحث رانت و ویژه‌خواری و بالانشینی نورچشمی‌ها در سینمای ایران، سابقه‌ای به اندازه عمر خود صنعت سینمای کشورمان دارد! کم نبودند کارگردانانی که به‌واسطه ارتباطاتی ویژه‌(؟!) با مبادی قدرت، آزادانه و با خیال راحت، فیلم‌شان را می‌ساختند و بدون دغدغه نه نگران خرج و مخارج فیلم بودند و دلواپس شکست تجاری در گیشه سینماها. سایه همین نوع نگرش، پس از انقلاب، هرچند با تغییراتی، همچنان بر سر سینما افتاد و دهه شصت که از نگاه بسیاری، سنگ بنای سینمای پس از انقلاب از آن زمان گذاشته می‌شد، محلی برای ظهور فیلمسازانی شد که بیشترین بودجه‌های دولتی را برای کم‌مخاطب‌ترین فیلم‌ها می‌گرفتند، نتیجه‌ این شیوه حمایت گلخانه‌ای، پر شدن بایگانی جاهایی مانند بنیاد فارابی، حوزه هنری و… از فیلم‌هایی شد که تاریخ مصرفی منقضی داشتند و حتی به درد پخش از تلویزیون هم نمی‌خوردند! ردپای ویژه‌خواری و بهره‌مندی از امتیازات خاص برای جمعی از «خودی»های سینما، رقابتی را میان اکثریت فعالان را با جمعی به راه افتاد که به واسطه رانت و امتیاز، حق استفاده از همه جور امکانات و پشتیبانی را داشتند. شکل و شمایل رانت و امتیازها در دهه‌های مختلف دچار تغییر شد؛ اگر در دهه شصت، این امتیازات شامل افرادی می‌شد که به لحاظ دیدگاه‌های سیاسی و عقیدتی با مدیریت حاکم همسو بودند، در دهه‌ها بعد، با دگرگونی در نگرش مدیریت، و تغییر در شکل مواجه برخی از فعالان با مدیران و ترجیع‌بند نزدیک شدن دیدگاه‌ها، کمرنگ شد و افراد تازه‌ای در صف گیرندگان امتیاز و رانت ایستادند که ابتدا به ساکن، هیچ‌گونه مشابهتی از لحاظ عقیدتی و سیاسی با حاکمیت نداشتند و تنها دلیل موجه‌شان، توانایی این افراد در همرنگ شدن‌شان با شاخصه‌های مورد قبول ساختار مدیریتی بود! در دهه‌های هشتاد و نود بازار رانت‌خواران چنان داغ شد که تعجب‌ بیشتر کارشناسان را برانگیخت؛ به این شکل که فیلمساز یا تهیه‌کننده‌ای می‌توانستند به راحتی در طول یک سال، دو سه فیلم بسازند اما در کنار آن، بخش بزرگی از دست‌اندرکاران سینما، خانه نشین و دچار معضل بیکاری بودند! این روند همچنان و به اشکال مختلف هنوز هم ادامه دارد، اما مضحک‌ترین بخش آن، شاید انتقاد افراد ویژه‌خوار از مشکلات و معضلات وضعیت موجود سینما باشد(!) وضعیتی که خودشان یکی از مهم‌ترین دلایل به وجود آمدنش بودند!! این مقدمه برای یادداشت همکارمان المیرا ندائی‌ست که موضوع رانت و رانتخواری را مورد بررسی جامعی قرار داده‌ است. این مقاله را در وب‌سایت بانی‌فیلم به نشانی زیر بخوانید: سینمای دولتی ایران؛ میدان رانتخواران یا خانه‌ی سینماگران؟ یادداشت / المیرا ندائی سینمای ایران / یادداشت‌ها ۵ دقیقه ‏BANiFiLM.COM